ZARYS HISTORII GMINY

6 marca 2020

W pocz. XV w. obszar dzisiejszej gminy Komarówka Podlaska, leżący w granicach Królestwa Polskiego, został włączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od 1413 r. ziemie
te znajdowały się w obrębie województwa trockiego, a od 1513 r. województwa podlaskiego. W 1566 r. znalazły się w nowoutworzonym województwie brzeskolitewskim. Po 1569 r.
zostały na krótko przyłączone do Korony i województwa podlaskiego, po 1572 r. ponownie znalazły się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego starostwa brzeskiego.

W wyniku III rozbioru obszar gminy znalazł się w zaborze austriackim, w tzw. Galicji Zachodniej, od 1796 r. w cyrkule łukowskim zmienionym na radzyński. Po likwidacji cyrkułu
w 1802 r. wszedł w skład cyrkułu bialskiego, a następnie włodawskiego. Od 1807 r. tereny te znalazły się w Księstwie Warszawskim, od 1810 r. w nowoutworzonym powiecie radzyńskim,
departamencie siedleckim, a od 1815 r. w Królestwie Polskim, obwodzie radzyńskim, województwie podlaskim. Następnie w 1837 r. weszły w obręb guberni lubelskiej (wówczas
wieś Kolembrody odłączono od powiatu bialskiego i przyłączono do radzyńskiego), a od 1867 r. w guberni siedleckiej. W k. XIX w. miejscowość Żelizna stała się siedzibą gminy.

W 1912 r. po likwidacji guberni siedleckiej i utworzeniu guberni chełmskiej północne tereny gminy (Kolembrody, Żelizna) weszły w skład powiatu bialskiego guberni chełmskiej, pozostała
część znajdowała się w guberni lubelskiej w ramach powiatu radzyńskiego.

Po 1915 r. teren gminy wszedł w skład tzw. zarządu niemieckiej komendy etapów Ober Ost.
W 1919 r., po odzyskaniu niepodległości, przywrócono województwa oraz powiaty.
Obszar gminy znalazł się w powiecie radzyńskim, województwie lubelskim. Komarówka Podlaska stała się ponownie ośrodkiem gminy.

W okresie II wojny światowej obszar gminy znalazł się na terenie Generalnego Gubernatorstwa w Dystrykcie Lubelskim.

W 1954 r. w związku z likwidacją gmin, Komarówka przejściowo funkcjonowała jako ośrodek gromadzki. W 1973 r. odzyskała rangę siedziby gminy. Po reformie administracyjnej
kraju w 1975 r. i zniesieniu powiatów gmina należała do nowoutworzonego województwa bialskopodlaskiego. Od czasu kolejnej reformy administracyjnej kraju w 1999 r. wchodzi
w skład powiatu radzyńskiego województwa lubelskiego.

Na terenie gminy brak zachowanych historycznych układów urbanistycznych. Jedynym ośrodkiem posiadającym w przeszłości status miasta jest Komarówka Podlaska.
Wzmiankowana w 1580 r., w 2 poł. XVII w. zwana Kierdejowa Wola oraz Komarów (Komarowo). Jako miasto wymieniana w 1662 r. W 1 poł. XIX w. miasteczko administrowane
było jako gmina wiejska. Od 1882 r. osada wiejska.
W układzie przestrzennym Komarówki czytelna jest lokalizacja rynku, placu przy którym pierwotnie zlokalizowany był kościół. O miejskiej przeszłości osady świadczą pozostałości murowanej, piętrowej zabudowy z XIX/XX w. przy ul. Ks. Rudnickiego. Są to najbardziej reprezentacyjne świeckie budynki w osadzie. Przy ul. 11 Listopada zachowały się relikty dawnej zwartej zabudowy parterowej o charakterze małomiasteczkowym. Elementem dominującym w panoramie miejscowości jest neogotycki kościół, z wydzielonym placem przed bramą wejściową na teren przykościelny.
Krajobraz kulturowy gminy ukształtowany został przez rolniczy charakter obszaru. Powszechnie stosowanym materiałem budowlanym do lat 60 tych XX w. było drewno. Domy
wznoszone były w konstrukcji zrębowej, przykryte dachami czterospadowymi, później dwuspadowymi lub dwuspadowymi z naczółkami. Z zewnątrz najczęściej domy szalowano,
czasem wprowadzano zdobienia przy oknach i na szczytach.
Osady wiejskie reprezentu typ wsi jednodrożnicowych ze zwartą, obustronną zabudową. Domy zlokalizowane były szczytem do drogi, w późniejszym okresie, od pocz. XX w. kalenicowo do drogi. W głębi siedliska znajdowało się podwórze z budynkami gospodarczymi: chlewem, oborą, stodołą, która ustawiana była równolegle do domu mieszkalnego. Występowały też przykłady łączenia części mieszkalnej z częścią gospodarczą.
Na szczególną uwagę zasługuje, zamieszkała w przeszłości przez drobną szlachtę zagrodową, wieś Przegaliny Duże, z interesującymi przykładami drewnianych domów
z gankami frontowymi.
Budownictwo drewniane nadal dość licznie występuje na obszarze gminy. Największa ilość drewnianych domów zachowała się we wsiach: Przegaliny Duże, Derewiczna, Walinna, Żelizna, Kolembrody, Woroniec. Do najciekawszych przykładów należą: chałupa podcieniowa w Wiskach, siedlisko z chałupą krytą strzechą i drewnianym żurawiem w Derewicznej, XIX
wieczna chałupa w zabudowie szczytowej w Worońcu.

Krajobraz kulturowy wsi dopełnia otoczenie osad z sadami, polami, miedzami, łąkami, zielenią śródpolną. Z siedliskami związane były rozłogi pól. Na terenie gminy występują role pasmowe wywodzące się ze stosowanej w XVIXVII w. miary włóki. Ważnym elementem współtworzącym tożsamość lokalnego krajobrazu są walory przyrodnicze. Na terenie gminy występuje naturalny nizinny krajobraz otwarty, charakteryzujący się szerokim widnokręgiem, przecięty kanałem Wieprz Krzna. Tworzą go dalekie widoki z wnętrzami krajobrazowymi w postaci łąk i pól zamkniętymi ścianą lasu oraz skupin drzew w otwartym krajobrazie. Szczególne walory krajobrazowe posiada pasmo łąk ciągnące się od zbiornika wodnego Żelizna w kierunku łąk Ossowskich.

Urząd Gminy Komarówka Podlaska

Adres ul. Krótka 7 21-311 Komarówka Podlaska
Telefon 83 35 35 004
E-mail Sekretariat:
komarowka@home.pl
Wpłaty Bank Spółdzielczy w Radzyniu Podlaskim oddział Komarówka Podlaska
80 8046 1070 2003 0450 1859 0001
Nabywca Gmina Komarówka Podlaska Ul. Krótka 7 21-311 Komarówka Podlaska NIP: 5381850234 REGON: 030237575
Odbiorca Urząd Gminy w Komarówce Podlaskiej Ul. Krótka 7 21-311 Komarówka Podlaska NIP: 5381553565 REGON: 000545811
Poprawny CSS!